
سوغات ایلام برخلاف دیگر شهرهای ایران با وجود تنوع زیاد، شناخته شده نیست. ما میخواهیم به شما سوغاتی های ایلام را معرفی کنیم تا در کنار لذت بردن از سفر خود، خرید راحتی داشته باشید. صنایع دستی ایلام هر سلیقه ای را مجذوب خود می کند و مسافران به خرید آن ها تشویق می شوند. اما خیلی از مسافران، علاقمند هستند علاوه بر هنرهای دستی، سوغات ایلام را همراه خود ببرند. خوشبختانه از این جهت در ایلام خوراکی های محلی بسیاری میتوان یافت که گذشتن از کنار آن ها کار آسانی نیست. همچنین آب وهوای مناسب آن سبب شده که محصولات باکیفیتی چون عسل و روغن حیوانی با کیفیت بالا در دسترس باشد. سوغاتی هایی که به شما در این قسمت معرفی میکنیم شیرینی های محلی چون بژی برساق، کله کنجی، نان های محلی ایلام ، بنه و سقز هستند.
دیگر سوغاتی های ایلام عبارتند از:
شیرینی بژی برساق ایلام
بژی برساق ایلام یکی از مهمترین شیرینی های قدیمی این منطقه است که از قدیم الایام زنان هنرمند ایلامی برای عروسی ها، اعیاد و بعنوان آذوقه ای برای سفر آن را درست میکردند. امروزه این شیرینی خوشمزه در درکارگاه های شیرینی درست می شود و بسیار خوشمزه است. مواد تهیه خمیر شیرینی آرد، روغن حیوانی محلی، تخم مرغ، شکر، رازیانه، زرد چوبه و زیره می باشد. این خمیر را به شکل دلخواه در می آوردند، در روغن سرخ می کنند و بعد از آن آماده خوردن می شود. برای تهیه بژی برساق ایلام به شیرینی پزی ها و بازارچه سنتی آن مراجعه کنید و بعنوان سوغات ایلام برای نزدیکان خود تهیه کنید تا همه با سوغات معروف و سنتی ایلام آشنا شوند. درضمن، بژی به معنای «زندگی کن» است و تداعی کننده این موضوع است که با خوردن این شیرینی از زندگی لذت ببر.
شیرینی کله کنجی ایلام
کله کنجی نوعی حلوا شیرین و خوشمزه است و جز شیرینی های مخصوص شهر ایلام می باشد. مردم ایلام این شیرینی را بیشتر در شب یلدا استفاده میکنند. مواد اصلی تهیه آن، کنجد و خرماست که بسیار پر انرژی و مقوی است.
حلوای بگل ایلام
یکی دیگر از شیرینی های سنتی ایلام که نوعی حلوا محسوب می شود حلوای بگل است. همانند کله کنجی، خرما و کنجد مواد اصلی تهیه آن هستند با این تفاوت که در این نوع حلوا، نوعی کشک بنام بگل استفاده میشود.حلوای بگل بسیار خوش طعم و مقوی است. حلوای بگل و کله کنجی برای هوای سرد بسیار مناست هستند و مصرف آن ها سبب گرم شدن بدن می شود.
بنه ایلام
بنه نام دیگر پسته وحشی است که درخت آن معمولا در کوه ها می روید. بنه شبیه به پسته است ولی مغز آن خیلی کوچکتر می باشد. این درخت شیره ای دارد که به آن شیره ی سقز می گویند. سقز نوعی صمغ سبز رنگ، چسبنده و غلیظ است. از سقز برای تهیه آدامس، داروسازی، پلاستیک سازی، عطر و … استفاده می کنند. بنه یا صمغ آن را می توانید بعنوان سوغات ایلام همراهتان ببرید. از جمله دیگر خواص بنه:
نان محلی ایلام
روش پخت نان های محلی ایلام، همچنان بصورت سنتی انجام می شوند و در تهیه آن هیچ ماده مضر و روش غیر طبیعی استفاده نمی شود. معمولا برای پخت آن ها از وسیله ای گرد و فلزی به نام ساچ استفاده می کنند که بر روی آتش گذاشته می شود و خمیر آماده شده بر روی آن پهن می شود. در زیر با تعدادی از نان های سنتی آشنا می شوید.
نان ساجی ایلام :
نان نازکی است که خمیر آن از مخلوط آرد، آب و خمیر مایه تهیه می شود و بر روی ساچ درست می شود.
نان پپگ ایلام:
برای تهیه این نوع نان آرد، پیاز و آب مخلوط می شوند وخمیر در اندازه های بزرگ، زیر خاکستر گذاشته می شود.
نان فتیر ایلام:
نوعی نان بدون خمیر مایه است و برای تهیه آن آرد، آب و نمک مخلوط می شوند و بر روی ساچ پهن می شود.
دیگر نان های محلی ایلام نان کزگه، نان شل کین، نان تنوری ونان پنجه کش هستند.
سوغات قزوین، تنوع بسیاری دارد که مسافران این شهر را در هنگام خرید سردرگم میکند. در این پست میخواهیم شما را با تعدادی از سوغاتی های خوراکی قزوین آشنا کنیم تا کمی در تهیه سوغات قزوین راحت و بی دغدغه باشید و از سفر خود لذت ببرید. قزوین شهر زیبایی است که اماکن دیدنی قابل توجهی دارد که گردشگران زیادی را به سمت خود جذب می کند. حال این مسافران برای اقوام خود به دنبال خرید هدایایی از قزوین هستند که نشان دهد در سفر به یاد آن ها که همراهشان در سفر نبوده اند، هستند. خوشبختانه از این نظر قزوین انتخاب های زیادی را پیش رویشان قرار داده است. سوغاتی های شهر قزوین را به چند دسته میتوان تقسیم نمود، صنایع دستی قزوین که در بخش مربوط به صنایع دستی توضیح داده می شوند، شیرینی سنتی های و باقلوا قزوین که بسیار متنوع هستند و هر کدام طعم فوق العاده و منحصر بفردی را دارند و با دیدن آن ها در قنادی ها، براحتی نمی شود از کنارشان گذشت. پیشنهاد من این است که مخلوطی از انواع آنها را بعنوان سوغاتی جذاب از قزوین تهیه کنید. همچنین میوه های مختلفی در قزوین کشت می شوند که نباید در سفر به این شهر از آن ها فراموش کرد. خشکبار هم از دیگر سوغاتی های مفید و ارزشمند قزوین هستند. پنیر کوزه ای با طعم زیره یکی دیگر از سوغاتی های قزوین است. در این پست برای آشنایی شما به توضیحاتی درباره برخی از این محصولات پرداخته ایم.
دیگر سوغاتی های استان قزوین که در دسترس هستند عبارتند از:
شیرینی های سنتی قزوین:
میوه های قزوین:
خشکبار قزوین:
شیرینی های سنتی قزوین
قزوین یکی از شهرهای پیشکسوت در زمینه شیرینی های سنتی است که از زمان های دور، زنان هنرمند این مرز و بوم در مناسبت های مختلف شیرینی های خوشمزه ای درست می کردند. امروزه روال سنتی آن همچنان پابرجاست اما بصورت کارگاهی هم نیز درست می شوند. شیرینی های قزوین انواع گوناگونی دارند و هر کدام در جایگاه خود وسوسه برانگیز هستند پیشنهاد میکنم برای اینکه از هیچ کدام بی نصیب نمانید مخلوطی از مدل های مورد پسند خود را انتخاب کنید. همچنین شیرینی سوغات مناسبی است از قزوین مخصوصا برای کودکان یا میان سالان چون معمولا نرم هستند. در زیر به آن ها اشاره شده است:
نان چایی قزوین
نان چای قزوین شیرینی خوشمزه و سنتی است که بانوان هنرمند قزوین آن را برای عید نوروز و دیگر مراسمات خود درست می کنند، برای درست کردن نان چای به آرد، شکر، تخم مرغ، ماست و کره نیاز داریم. از مواد اولیه خمیری بدست می آید و با قالب طرح های مختلفی را ایجاد میکنند و روی نان را با کنجد یا مغز پسته می پوشانند. این شیرینی از آنجا که در دسته شیرینی های خشک قرار دارد براحتی نگه داری می شود و می توان بعنوان یک سوغات خوب و ماندگار از شهر قزوین برای اقوام خود هدیه ببریم.
نان نازک قزوین
نان نازک شیرینی دیگری ازشهر قزوین است که در قنادی به چشم میخورد. همچنین در بین مردم قزوین طرفداران زیادی دارد. نان نازک بسیار ترد است و راحت خورده می شود. اگر بخواهم در مورد مواد اولیه و نحوه ی درست شدنش توضیح دهم، همانند دیگر شیرینی ها با آرد، تخم مرغ و خمیر مایه، خمیری درست می کنند و سپس بصورت نازک آن را پهن می کنند بر روی آن مغز پسته، بادام یا گردو می پاشند بعد از این خمیر را رول می کنند و با وسیله ای مخصوص بصورت شیار دار تیکه های مساوی برش می دهند و بعد از آن در فر می گذارند. شیرینی نازک قزوین با توجه به مغزهایی که داخل آن ریخته می شود به شیرینی نازک پسته ای، نازک گردوئی و نازک بادامی تقسیم میشوند و شما با توجه به علاقه ی خود یک نوع را انتخاب کنید.
نان چرخی قزوین
نان چرخی قزوین شباهت بسیاری به نان چایی دارد از نظر مواد و مراحل درست شدن، نان چرخی را همانطور که از نامش مشخص است با چرخ دستی مخصوص، چرخ میکنند و و حالا خمیر را که شکل خاصی به خود گرفته را در فر میگذارند. روی نان چرخی با تخم خرفه یا پسته پوشانده می شود. این شیرینی بسیار خوشمزه است.
باقلوا قزوین
باقلوا قزوین،با باقلوای شهرهایی چون یزد و شیراز رقابت میکند، و بدلیل تنوع در طعم و طرز تهیه جذاب تر است. باقلوا انتخابی خوبی برای سوغات قزوین است و میتواند نظر همگان را به خود جلب کند. مواد اصلی در تهیه باقلوا آرد، تخم مرغ، بادام، پسته، شکر و شیر است. باقلوایی که بصورت ساده مانند باقلوا شیراز یا یزد درست میشود همان باقلوا لوزی است. باقلوا شهر قزوین با توجه به شکل ظاهری و تفاوت های کوچک در مراحل تهیه، نامگذاری شده اند که به موارد زیر می توان اشاره کرد: باقلوا پیچ، گل رز، پرچمی.
باقلوا پیچ:
از نظر مواد پایه با لوزی یکی است اما از نظر شکل ظاهری متفاوت می باشد برای شکل دادن به این نوع باقلوا خمیره را بصورت دایره ای شکل میدهند و مواد را در مرکز آن میگذارند سپس اطراف آن را جمع کرده و پیچ میدهند.
باقلوا پرچمی:
باقلوا پرچمی، سه رنگ هم گفته میشود. برای تهیه آن خمیر را پهن کرده و با لایه ای از پودر بادام زعفرانی روی خمیر را می پوشانند سپس باتوجه به سلیقه لایه های دیگری اضافه میکنیم بطور مثال در باقلوای سه رنگ، لایه دوم را پودر بادام سفید می ریزند و لایه آخر پودر پسته است. پس از اتمام آن را بصورت لوزی برش می زنند. این باقلوا ظاهر زیبا و وسوسه برانگیزی دارد.
باقلوا گل رز:
این نوع باقلوا از نظر شکل ظاهری شبیه به گل رز است.
پنیر کوزه ای قزوین
یکی از سوغاتی های قزوین که شاید در هیچ جای دیگر از ایران به چشم نخورد پنیر با طعم زیره است که در کوزه درست میشود. البته امکان دارد این پنیر بصورت ساده بدون طعم و یا با طعم سبزی معطر دیگری باشد. در گذشته برای تهیه پنیر آن را به مراه آب در کوزه ای میریختند و پس از آن در زیر خاک نگه داری می کردند و بعد از مدت ها آن را برای مصرف بیرون می آوردند. حال اگر علاقه به این پنیر دارید می توانید آن را از بازار قزوین تهیه کنید، این پینر میتواند برای صبحانه، در کنار نون داغ و چای طعم بیاد ماندنی را ایجاد کند.
سوغات اهواز، موضوعی است که در این قسمت توضیحاتی در موردش بیان کرده ایم. اهواز مرکز استان خوزستان یکی از متمدن ترین بخش های کشور ایران است. این شهر دارای دیدنی های بسیاری است که مسافران بسیاری به سمت خود جذب میکند. اهواز و حومه ی آن آب و خاک مناسبی برای کشاورزی دارند و کشاورزی پررونق است و سبب شده سوغاتی ها و محصولات کشاورزی اهواز تنوع بسیاری داشته باشد. آنچه بعنوان سوغات اهواز شهرت یافته، خرما اهواز است که انواع مختلفی دارد، که در ادامه برای شما توضیح داده ایم. دشداشه لباس محلی اهواز و فرآورده های حاصل از خرما، سوغاتی های اهواز هستند که در ادامه به آن ها پرداخته ایم.
دیگر سوغاتی های معروف اهواز که نماینده ای از تمام شهر های استان خوزستان است عبارتند از:
خرما اهواز
خرما بهترین سوغات اهواز است. استان خوزستان و بویژه اهواز نخلستان های بسیاری در دل خود جای داده اند که هر سال درصد زیادی از نیاز کشور را برطرف می کنند. در این شهر می توانیم انواع مختلف خرما را که ببینیم، و هر مدل را با توجه به طعم و سلیقه خود که خواستیم امتحان کنیم. به طور کلی خرما را می توان در دو دسته تقسیم بندی کرد، خرمای تر و خرمای خشک، خرمای تر خرمایی است که شیره دارد مانند خرمای مضافتی. خرمای خشک هم خرمایی است که دیرتر از نخل چیده شده و نیمه خشک است. خرما در کنار طبیعت گرم، خواص بسیاری دارد که می توان به مواردی چون انرژی زا بودن، منبع غنی آهن، پروتئین، فیبر خوراکی، پتاسیم و ویتامین اشاره کرد. بسیاری از مردم خرما را یک غذای کامل می دادند که انرژی از دست رفته بدن را برمی گرداند. اگر بدنبال خرید خرما در شهر اهواز باشید مدل های مختلفی پیش روی شما برای انتخاب وجود دارند مانند:
خرما سایر اهواز:
یکی از مهمترین خرماهای صادراتی، خرمای سایر یا استعمران ، خوزستان و اهواز است که درصد زیادی از آن به اروپا و استرالیا فرستاده می شود. خرمای سایر، پرفروش ترین نوع خرماست و قیمت مناسبی دارد. این خرما خشک و خیلی خوش طعم می باشد و برای کسانی که خرما را به این سبک می پسندند انتخاب خوبی است. اگر بدنبال تهیه سوغاتی از اهواز هستید از این نوع خرما فراموش نکنید.
خرما کبکاب اهواز:
یکی دیگر از خرماهای مرغوب اهواز نوع کبکاب است، که در شهرهایی چون بهبهان، بوشهر، یزد هم بعمل می آید. از نظر شکل ظاهری خرمای کبکاب بهبان نسبت به مدل های دیگر کوچکتر است. از شیره و قند این خرما هم نیز میتوان به عنوان سوغاتی اهواز یاد کرد که بطور مجزا در دسترس هستند.
خرما زاهدی اهواز:
شاید تصور شما این باشد که خرما و رطب یکی هستند ولی اینگونه نیست خرما مراحل گوناگونی برای رشد دارد در یکی از این مراحل خرما در اثر تابش نور خورشید تیره و آبدار می شود که در این مرحله به میوه ی حاصل، رطب گفته می شود مانند رطب مضافتی و کبکاب. حال اگر این خرما بر روی درخت بماند بعد از مدتی که نیمه خشک شد، چیده شود به میوه ی حاصل خرما میگویند مانند زاهدی و پیارم . پس خرمای زاهدی هم از نوع نیمه خشک است که می توان بعنوان یک جایگزین مناسب برای قند در کنار چای استفاده کرد و لذت برد.
فرآورده های خرمای اهواز
تا اینجا چند نمونه از خرماهای اهواز را که در اهواز یا دیگر شهرستان های استان خوزستان کشت می شود را بهمراه عکس برای شما معرفی کردیم. حال نوبت آن است که دیگر سوغاتی های خوراکی اهواز که فرآورده های حاصل از خرماست را به شما معرفی کنیم که براحتی می توان آن ها را در شهر اهواز تهیه کرد. مانند:
قهوه ی هسته خرما:
هسته خرما را تف می دهند سپس پودر میکنند که همان قهوه ی خرماست. قهوه ی خرما را دم می کنند و در کنار بوی مطبوع آن اثرات درمانی بسیاری برای بدن انسان دارد. همچنین از این پودر پماد هم تهیه میکنند که ورم پلک را نیز برطرف می کند. پیشنهاد می کنم این محصول را برای یکبار هم که شده امتحان کنید و اگر خوشتان آمد بعنوان سوغات اهواز برای اقوام خود ببرید.
قند خرما اهواز:
در گذشته های دور از خرما قند آن را استخراج می کردند و چون قند طبیعی بود ضرری برای بدن نداشت. اکنون شما می توانید این قند را براحتی تهیه کنید و بعنوان جایگزین مناسبی بجای شکر و قند استفاده کنید. به یاد داشته باشید قند خرما سوغات بی ضرر و مفید اهواز برای بیماران دیابتی است.
رنگینک خرما اهواز:
رنگینک نوعی دسر و شیرینی خشک جنوبی است که بی شباهت به حلوا نیست. برای درست کرده این شیرینی، از خرما و گردو استفاده می شود که یک غذای بسیار پرانرژی حاصل می شود رنگینک برای تامین انرژی بدن مناسب است و در شکل های مختلفی تزیین شده است . حتما بهمراه خود این سوغات خوشمزه اهواز را برای دوستانتان ببرید.
شیره ی خرما اهواز:
شیره ی خرما بسیار مغذی می باشد و مصرف آن در کنار ارده که یکی دیگر از سوغاتی های اهواز است، وعده ی غذایی کاملی محسوب میشود. همچنین می توان شیره را در کنار چای و برای شیرین کردن هر غذایی استفاده کرد و جایگزین مناسبی برای شکر است.
دشداشه ی اهواز
دشداشه از لباس های مردانه محلی شهر اهواز است، که بلند و سفید رنگ می باشد. اهوازی ها این لباس را بیشتر در مراسمات خود بعنوان هدیه می دهند. شما هم نیز می توانید برای اقوام خود دشداشه را بعنوان سوغات اهواز هدیه ببرید مطمئنا سوغات جالبی خواهد بود.
سوغات ساری را تقریبا همه مردم ایران می شناسند. هر سال، شهرهای شمالی کشور پذیرای مسافرانی از سراسر ایران می باشند، که برای هوای خوب، دریا و جنگل های زیبای شمال به این خطه ی سرسبز سفر می کنند. ساری هم یکی از این شهرهای میزبان است. اسم شمال و سفر شمال که می آید، همه کلوچه را بیاد می آورند و بنوعی سوغاتی معروف ساری و دیگر شهرهای شمالی محسوب میشود. اما تنها کلوچه سوغاتی ساری نیست، این شهر میوه، خوراکی و صنایع دستی بسیاری دارد که می توانید بعنوان سوغات از این شهر همراه خود ببرید. از جمله سوغاتی های ساری که شاید معرف حضورتان نباشد می توان به ازگیل و زردکیجای ساری اشاره کرد همچنین مرکبات و ترشیجات آن را هم نمی توان نادیده گرفت.
دیگر محصولات و سوغات ساری:
ازگیل ساری
ازگیل (کندس در گویش مازندرانی) میوه ی درختچه های وحشی وخارداری است که در دامنه ی کوه و جنگل های مازندران و گیلان می رویند. این میوه هم خانواده ی گلابی و سیب است و اواخر فصل پاییز و اوایل فصل زمستان می رسد. از نظر شکل ظاهری بزرگتر از فندق و قرمز رنگ است و طعم آن گس و شیرین می باشد. ازگیل استفاده های بسیاری در مناطق شمال ایران دارد مثلا ترشی ازگیل درست می کنند و یا آن را در خمره با نمک و آب می اندازند و هر موقع خواستند آن را بصورت تازه استفاده می نمایند. کاربرد دیگر آن تهیه شربت هایی است که خاصیت دارویی دارد. از جمله خواص دیگر می توان به موارد زیر اشاره نمود:
ازگیل میوه ای است که براحتی می توانید آن را بعنوان سوغاتی ساری تهیه کنید و بهمراه خود به شهرتان ببرید.
مرکبات ساری
اگر فصل بهار به ساری سفر کرده باشید عطر و بوی دل انگیز بهارنارنج به مشامتان خورده است. شهر ساری یکی از تولیدکنندگان بنام مرکبات می باشد. مرکبات ساری بعلت حاصلخیزی و میزان بارش باران سالیانه از مرغوبیت بسزایی در کل ایران برخوردار است. جالب است بدانید که مرکبات ساری شهرت بسیاری از لحاظ طعم، آبدار بودن و عطر دارد. همچنین قیمت آن به نسبت سایر مرکبات مناطق ایران مناسب تر می باشد. از مرکبات ساری میتوان به پرتقال، پرتقال تامسون، نارنگی، نارنج و لیمو اشاره کرد. باگذر از بازارهای محلی ساری میتوانیم علاوه بر مرکبات فرآورده های حاصل آن را چون مربای شکوفه بهارنارنج، آب بهارنارنج، مربای پوست پرتقال و… تهیه کنیم. آب بهارنارنج و مربا میتواند گزینه مناسبی بعنوان سوغات ساری باشد.
ترشیجات ساری
اگر مهمان خانه های مردم خونگرم ساری باشید و یا به رستوران های این شهر و دیگر شهر های شمال رفته باشید ترشیجات جز ثابت سفرهایشان است و در خوردن ترشی در کنار غذا بسیار دلپذیر است. در زیر برخی از این ترشیجات را بهمراه تصویر برایتان آورده ام، میتوانید این محصولات خوشمزه را از بازارهای محلی ساری تهیه کنید.
ترشی انار:
ترشی سیر:
آلوچه ترش ساری:
انواع ترشک ها را می توانید در بازارهای شهر ساری تهیه کنید، و از خوردنشان لذت ببرید.
لواشک ساری:
لواشک یکی از محبوب ترین ترشیجات بین بزرگان و کودکان است که به فور در شهر های شمال کشور به چشم میخورد. حتما از این لواشک های وسوسه برانگیز برای مصرف خود و سوغاتی تهیه کنید.
زردکیجای ساری
زردکیجا یکی از معروفترین سوغات ساری است که در روستاهای اطراف ساری و در مناطق جنگلی زیر درختان می روید. این قارچ خوشمزه و لذیذ در فصل پاییز آن هم به مدت یک ماه رشد می کند. در بین مردم شمال محبوبیت بسیاری دارد و از آن انواع غذاهایی چون کباب،خورشت و زردکیجا پلو درست می کنند. ناگفته نماند علاوه بر لذیذ بودن از نظر ارزش غذایی با گوشت قرمز برابری می کند.
موقعیت جغرافیایی شهر تبریز از گذشته های دور چنان اقتضا می کرد که این شهر و بازار تبریز را به مهم ترین راه ارتباطی میان شرق و غرب ، شمال و جنوب کشور تبدیل کند. قرار داشتن بر سر راه جاده ابریشم و جایگاه ویژه آن در جلگه سرسبز تبریز باعث شده بود که تبریز و بازار آن به عنوان کانون اصلی مبادله کالا در جهان آن روز شناخته شده و مورد توجه قرار بگیرد. با مروری در تاریخچه شهر و بازار تبریز از سده های دور تا به امروز برآنیم تا چشم اندازی واقعی از بازاری که روزگاری دراز چون نگینی بر تارک جهان اسلام می درخشید ترسیم کنیم و با نگاهی دوباره نقش آن را در مقاطع مهم تاریخی مورد ارزیابی قرار دهیم تا براساس آن جایگاه واقعی بازار و بازاریان تبریز را در روند تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور در گدر زمان بازشناسیم.
از بازار تبریز قبل از اسلام به جز مواردی که توسط چند جهانگرد اطلاعاتی از آن داریم، اطلاعات جامع و کاملی نداریم. اما در دوره اسلامی و مخصوصا از دوره سلجوقی به بعد با توجه به نقاشی هایی که از آن دوره مانده و یا مطالبی که به صورت مکتوب از تعریف جهانگردان است بازار تبریز را به احتمال درصد خیلی زیاد در همین مکان فعلی بازار و با همین معماری و شکل و قیافه داشتیم. تبریز در دوره ایلخانان با توجه به اینکه به پایتختی ایران انتخاب می شود رونق بسیار جدی و فراوانی به خود می گیرد. در این دوره سه تا بارانداز جدی در سرتاسر جاده ابریشم وجود داشته است: یکی در چین، دیگری در تبریز و آن دیگری در روم. و این نشان می دهد که این شهر بین راهی بین دو تمدن بزرگ شرق و غرب و در داخل امپراطوری عظیم ایران چه جایگاه ویژه ای را داشته است. البته زلزله های فراوان و متعددی در این منطقه کشور شاهد بودیم و چندین بار بازار تبریز را تخریب کرده و بازار نویی بر روی خرابه های بازار تاریخی مجدد ساخته شده است. علاوه بر زلزله حملاتی نیز از بیرون مرزها به این بخش از کشور عزیزمون وجود داشته که این هم باعث غارت، تخریب و از بین رفتن سازه های نسبتا مخصوص در گذشته شاهد بودیم که از بین رفتند.
در زمان عباس میرزا، نایب السلطنه، تبریز ولیعهدنشین و پایتخت دوم کشور گردید و شهر تبریز به صورت مرکز تجارت ایران درآمد. خاص آن که حمایت دولت مرکزی از تجار و اصناف بازار تبریز نظیر تسهیلات مالی در پیشرفت و توسعه تجارت آن تاثیر عمده ای را برجای گذاشت. به این ترتیب شهر تبریز از آن روزگار تا پایان حکومت قاجاریه به عنوان مهم ترین شهر پس از تهران شناخته شد و بازار آن اصلی ترین و مهم ترین بازار و مرکز ثقل تجارت کشور گردید. با صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه، بازار تبریز نقش تازه ای در شکل و نوع حکومت ایفا کرد. پس از انقلاب مشروطه و از هنگامیکه راه آهن سرتاسری اروپا ایجاد شد اغلب بازرگانان، کالاهای خود را از راه روسیه و جلفا به اروپا صادر می کردند به گونه ای که شهر تبریز و بازار آن به صورت مرکز تجمع تجار معتبر درآمد. پس از انقلاب روسیه در سال 1917 حکومت جدید شوروی به دلایل امنیتی و سیاسی راه ترانزیت کالا را بست و این امر باعث شد تا برای تجار بویژه بازرگانان تبریزی مشکلاتی پدید آید. سرانجام با وخیم تر شدن اوضاع بازار تبریز، برخی از بازرگانان و تجار بزرگ را که در دوره حکومت قاجار و پس از آن در ایران و روسیه تزاری شعبات تجاری داشتند ناگزیر ساخت تا شعبات تجاری خود را به کشورهای دیگر اروپایی نظیر آلمان، انگلستان، فرانسه و غیره انتقال دهند. نوسانات شدید و بلاتکلیفی در کار تجارت، کم وبیش تا آغاز جنگ جهانی دوم ادامه یافت و بازار تبریز با وجود این بحران های مقطعی همچنان به عنوان یکی از مهم ترین مراکز اقتصادی کشور به کار خویش ادامه داد.
بازار تبریز مجموعه ای است یکپارچه که در سطحی فراتر از 250 هزار متر مربع به عنوان اصلی ترین یادگار تاریخی شهر استوار و برجای مانده است. اما اهمیت بازار تبریز تنها با وسعت زیاد زیربنایی آن معنا نمی یافت بلکه سازندگان این بازار در ساخت مجدد آن پس از زلزله سال 1193 هجری قمری از مصالح کم دوام روی برگرداندند. مصالح آسیب پذیری نظیر چوب که در برابر سوانح و حوادث طبیعی مقاومت چندانی نداشت. ساختار جدید که مجموعه ای از انواع قوس ها، طاق ها، سازه ها و فضاهای باز و سرپوشیده بود، تنها با عنصری ساده و کوچک بنام آجر پدید آمد.
همزمان ساخت مجدد بازار، با دوره ای از تسلط بی نظیر معماران در بکارگیری استادانه آجر به خلق فضاهای متنوعی منجر شد که اوج هنر ایجاد سازه های آجری را به نمایش می گذارد. بافت اصلی بازار تبریز از دو راسته سرپوشیده شمالی و جنوبی تشکیل گردیده که به موازات یکدیگر راسته قدیمی و راسته جدید کشیده شده اند. شواهد حاکی از آن است که شبکه های اصلی بازار تبریز در عصر قاجار طرح ریزی و بنا گردیده است. طول این شبکه ها تا حدود 5500 متر است که این رقم به قسمت های سرپوشیده بازار را در بر می گیرد. عرض معابر بازار به طور میانگین بین 4 تا 5 متر و ارتفاع آن 5 تا 6 متر می باشد.
در چنین فضایی، 20 راسته، 35 سرا، 25 تیمچه، 11 دالان و در حدود 5500 حجره با تقریبا 40 شغل و صنف جای گرفته است. بازار سرپوشیده تبریز سراسر از تکرار طاق های آجری متعددی ساخته شده است که روزنه هایی در این طاق ها روشنایی بازار را تامین می کند. تقاطع راسته های بازار چهار سو را بوجود آورده که دارای گنبدی بلند است و این قسمت را از قسمتهای راسته متمایز می سازد. گنبد چهارسوها دارای سبک معماری و جزئیات ساختاری متفاوتی هستند که عناصر تزیینی آن ها با یکدیگر متفاوت بوده و بر این اساس فضاهای متنوعی را بوجود می آورد. تیمچه مظفریه زیباترین نوع معماری بازار تبریز و گنبد تیمچه امیر بزرگ ترین گنبد این بازار است.
بازار تبریز با داشتن تمامی فضاهای شناخته شده بازارهای ایران و ترکیب دلپذیر آن ها در یک سلسله مراتب منطقی آن را به مجموعه ای تبدیل کرده که می توان از آن به عنوان یک مدرسه کامل معماری یاد کرد. فضای سرپوشیده بازار بر رونق و گرمی آن درزمستان های سرد و تابستان های گرم می افزاید و آن را به فعال ترین و پرتحرک ترین محورهای شهری تبدیل می کند. وجود اصناف و مشاغل گوناگون و تمرکز آن ها در راسته ها و سراها و تیمچه ها و دیگر کالبدهای بازار لبریز از خریداران است. هم چنین به دلیل اهمیتی که بازار تبریز در استان و منطقه دارد همواره شماری از اهالی آبادی ها و شهرهای دور و نزدیک برای خرید مایحتاج خود به اینجا روی می آورند. بازار تبریز را می توان به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کرد. در بخش شمالی از نظر ارائه کالا بیشتر مغازه های سقط فروشی، سمساری، زیلو و جاجیم، پنبه و پشم فروشی و اجناس و کالاهایی از این نوع قرار دارند که متناسب و در نظارت با نیازهای مراجعین روستایی و شهرهای کوچک کالاهای خود را عرضه می کنند. هم چنین برخی از حجره های بخش شمالی، کارگاه هایی وجود دارد که در آن ها مرمت و رفو قالی و انواع دیگر زیرانداز انجام می پذیرد. در راسته های بخش جنوبی تنوع کالایی به گونه دیگر است. حجره ها و مغازه های این بخش در اختیار لوکس فروشی ها و فروشندگان انواع قماش، پوشاک، گونه های مختلف گیاهان دارویی و انواع خشکبار قرار دارد. خشکبار تبریز از دیرباز از شهرت زیادی برخوردار بوده و یکی از رهاوردهای این شهر به شمار می رفته است.